Инь Билиг, Ян Арга нь Дорно дахины философийн үндсэн тулгуур багана болно. Дорнийн анагаах ухааны гол тулгуур багана, суурь түлхүүр нь юм.
Эртний Хятадын гүн ухаанд мод, гал, шороо, төмөр, ус таван мах бодийг хар зурхайн таван мах бодь гэж нэрлэдэг. Энэ таван мах бодь нь байгальд тус тусдаа оршдог ба хоорондоо харилцан эсрэг, бие биенээ дайсагналцах боловч бас нэгддэг, хязгаарлалцах атлаа бие биенээ түшиглэн оршдог. Дэлхийг дусал уснаас үүссэн гэж үздэг ба ус бүх юмс үзэгдлийн үндэс суурь нь болдог.
陰 음Инь билиг
陽 양 Ян арга
五行 오행 таван мах бодийн зарчим
Билиг газар Арга тэнгэр. тэнгэр ба газар хоорондоо бие биенээсээ урган гарч ирж, тэжээж, тараах нь билиг аргын зохицол юм. Мөн 木火土金水 мод гал шороо төмөр ус нь таван мах бодийн буюу таван элеминт нь гайхалтай сонирхолтой (氣 기) ки буюу энериг (тамир)-ын хүчээр орчлон ертөнцийн эх үүсэл, хүн ба бүх амьд организмын гарал үүсэл (氣 기) ки буюу энериг, эрчим хүч, тамирт байдаг.
Таван мах бодь буюу таван элеминт бол орчлон ертөнц болон хүн төрөлхтөний бүх маргаантай үзэгдлүүд нь билиг ба арга ( нам өндөр, эмэгтэй эрэгтэй, үхэх амьдрах) хоёр хоёроороо харагдаж байна. Эдгээр нь хоорондоо зөрчилдөх боловч бие биенээ нөхөж байдаг. Билиг болон Аргын өргөтгөл ба агшилт нь орчлонгийн үйл ажиллагааг тодорхойлж байдаг. Таван гайхамшиг бол ус, мод, гал, шороо, төмөр дээрх таван зүйлийг билиг ба аргын зарчмуудын дагуу хийж, орчлонгийн бүх зүйлийг бий болгож, устгадаг. Билиг болон Аргын онолыг барууны ертөнцийн физикийн хуулиар тайлбарладаг бөгөөд орчлон ертөнц дэх цэвэр энергээс үүссэн материал нь үргэлж эерэг ба сөрөг тохиролцох зарчим юм. Цэвэр эрчим хүчнээс үүсэх сөрөг ба эерэг хосууд цэвэр эрчим хүчээр солигдож, цэвэр эрчим хүч хувирч, цэвэр эрчим хүч дахин сөрөг эерэг хосын (E = mc 2 ) материалыг гаргаж авдаг. Дээрх хөгжиж буй системийн агууламж нь дөрвөн хүчин зүйл (таталцал, цахилгаан соронзон хүч, биомасс, хүч чадал, Дорно дахины философи, хавар, намар, өвөл, зун, хүйн barbell, энэ нь хатуу, шингэн, хий, плазм, хар бараан юм. Зүүн Азийн таван зүйлийн дагуу эдгээр нь төмөр, ус, мод, гал, шороонд хамаарна.
Билиг 陰 음 Инь
Хүйтэн сэрүүн энериг юм. Хүйтэн энериг нь хүнд учираас доошоо унах, суух шинж чанартай. Тиймээс билиг нь доошоо унах, агшиж жижигрэх чанартай.
Намар, өвөл улирал. Хөдөлгөөнгүй, хөдлөх дургүй зүйл, газар, хүйтэн, шөнө, сар, зөөлөн эмзэг зүйлсийг Билиг гэнэ. Газар дуулгавартай бүх зүйлийг тээж байдаг ээж шиг цэцэг, ургамал моддыг өсгөдөг. Тиймээс билиг буюу хүйтэн энериг нь эмэгтэй хүний энеригтэй адил байдаг.
Арга 陽 양 Ян
Халуун дулаан энериг арга юм. Дулаан энериг нь хөнгөн учираас дээшээ хөөрөх, авирах, дэлгэрэх чанартай. Тиймээс арга нь дээшээ авирах, босоо байх, дэлгэрч, дэлбээлэх чанартай. Байнгын хөдөлгөөн, тэнгэр, салхи, бороо, үүл, нар гэх мэт байнга зогсолтгүй хөдөлгөөнийг Арга гэнэ. Хавар, зуны улирал. Гэрэлтэй,гэгээлэг, дулаахан, нар, хөнгөн хүчтэй энериг юм. Тэнгэр хөнгөн хүчтэй бүх зүйлийг захирдаг. Тиймээс арга буюу дулаан энериг нь эрэгтэй хүний энеригтэй адил байдаг.
Таван мах бодийн зарчим 五 行 오행
|
Таван мах бодь буюу таван элеминт нь Билиг Аргын хүчтэй ба сулаас,
идэвхтэй ба идэвхгүйгээс хамаарч хуваагдсан билээ. Билиг суларч арга
хүчтэй болж эхлэх энеригийг 木 мод, аргын энериг хамгийн хүчтэй үе
火 гал, аргын энериг суларч билигийн энериг хүчтэй болж эхлэх үеийг
金 төмөр, билигийн энериг хамгийн хүчтэй үе 水 ус, 土 шороо нь билиг
аргын дундаж, тэнцвэрийн энериг юм.
Мод 목(木)
Ургамал, мод, өглөө, зүүн зүг. Дүн өвлийн улиралд хатуурч хөлдсөн
цас болон мөсөн дотроос дулаахан гялтганасан нарны гэрэлд хайлж
буй мөсөн доороос нялх ногоо ургаж, цэцэгс дэлбээлэх энериг, аура,
шулуун чигээрэй ургаж буй энериг, дулаахан энериг, шулуун, чигээрээ
модны энеригюм. Наран зүүн зүгээс манддаг зүүн зүг модны энериг,
хаварын улиралд модны энериг үндэснээсээ навчруугаа гарч ирдэг ба
навчис ургаж гарч ирэх үеийн энериг юм.
Ургамал, мод, өглөө, хавар, зүүн зүг
|
Гал 화(火)
Хаварын дулаан энериг илүү хүчтэй болж зуны халуун эхлэх үе галны энериг юм.Наран мандаж тэнгэрт хөөрөн гарсан үе галны
энериг, гэгээлэг, дулаахан, шатаж буй энериг, халуун зунаар модны энериг навчаар дамжин агаарт хөөрдөг учир модны навчис тамиргүй унжиж байдаг.
Гал,
өдөр, зун, өмнөд буюу урд зүг
Шороо 토(土)
Улирал
солигдох үе шороо юм. Тиймээс хавараас зун, зунаас намар, намараас өвөл, өвөлөөс хаварлуу шилжих үеийг шороо гэнэ. Зунаас намарлуу шилжих үе буюу жимс, жимсгэнэ боловсрохын өмнөх үе хамгийн хүчтэй шорооны улирал юм. Ногооны үр суулгаж тариалх, ургах үеийн энериг, харилцан уялдаж, байж байгаад байхгүй болох, байхгүй байж байгаад бий болох хөдөлгөөнийг шороо гэнэ. Их халууны эрч буурсан үед модны навчис дахин чангарч тамир орох ч модны энериг нэгэнт гадагшилсан учир хүчгүй тамиргүй үе юм.
Шороо, өдөр өнгөрч үдээш хойш эхлэх үе, дундаж, тэнцвэр.
Төмөр 금(金)
Зун өнгөрч хүйтэн салхи салхилаж, модны навчис унах үе төмөр юм.Наран баруун зүгрүү жаргаж, харанхуй болж эхлэх үе, цэвэрхэн, хөнгөн, хүйтэн, хувирах, хувиргах үеийн энериг төмөр болно. Намар модны энериг навчнаас үндэсрүү ордог учираас навчис унадаг.
Төмөр, чулуу, хутга, хад, наран жаргах баруун зүг.
Ус 수(水)
Намар өнгөрч цас орж, их хүйтэрч эхлэх үеийн энериг ус юм.
Нар харагдахгүй харанхуй шөнө, хүйтэн энериг, бүгдийг тэвэрч
хамгаалах, бүх зүйл амрах үе, цаг тухайд, цаг үеээ олсон үеийн
энериг юм. Өвөл модны энериг үндсэн дотроо унтаж байдаг хөдөлгөөнгүй.
Ус, шөнө, өвөл, хойд зүг
